Nida

Stan obecny

Teren prywatny lub pod zarządem JST.

Historia

Nida to wieś leżąca nad Czarną Nidą, w odległości 7 km na wschód od Wiślicy i ok. 10 km na płd.-wschód od Chęcin. W XIV w. należała do biskupów krakowskich, o czym wspomina Jan Długosz. Lokacji na prawie niemieckim mógł dokonać biskup krakowski Jan, około roku 1384 (podobnie jak Brzeziny). Co ciekawe, we wsi nie było wówczas folwarku, jedynie 6 łanów kmiecych, z których dziesięciny w wys. 4-5 grzywien składano na przemian: kustodii kieleckiej, a co drugi rok prebendzie kieleckiej. W ręce prywatne wieś przeszła zapewne na pocz. XV w., gdyż z Nidy (i Mokrska) pisał się Jan Bejzat, syn Klemensa Drugiego. Pełnił szereg funkcji, na przykład był kasztelanem wiślickim w latach 1449-61, chorążym krakowskim, a także uczestnikiem konfederacji Spytka z Melsztyna. W poł. XV w. przezwał się Mokrskim, lecz nadal posiadał Nidę. W 1460 r. brał udział w ugodzie możnych panów z okolicy, dotyczącej terenów polowań. Na przełomie XV i XVI w. Nida przeszła w ręce Piotra i Katarzyny Frykaczów z Mnikowa. W 1516 r. ich synowie Stanisław i Mikołaj F. dokonali podziału majątku, w wyniku którego Nidę, Stanowice i Wierzbicę (z dopłatą 350 florenów) wziął Stanisław, zaś Mikołaj Mników i Okleśną w ziemi krakowskiej. Mikołaj zobowiązał się płacić dożywotnio siostrze Annie, która nic nie dostała. Była ona zakonnicą na tzw. "Zwierzyńcu". O trzecim bracie - Wespazjanie - nic nie wiadomo. I w tym momencie niestety urywają się informacje ze "Słownika Hist. - Geograficznego PAN", więc musimy poprzestać na stwierdzeniu, że kolejni właściciele N. zapewne często się zmieniali.
W 1827 r. we wsi było 45 domów i 237 mieszkańców. Do 1885 r. liczby te zwiększyły się nieznacznie (47 domów). W XIX w. we wsi znajdowała się karczma, przy centralnym placu przypominającym rynek. Wyjątkowo "Słownik Geograficzny..." nie podaje żadnych danych dot. folwarku. Wieś leżała w gminie Morawica i parafii Brzeziny. Ewentualny folwark mógł stanowić część ziem wchodzących w skład dóbr Morawica albo Brzezina, niestety nie potwierdzają tego źródła. Wsi Nida nie znajdujemy także w księgach adresowych okresu międzywojennego. Analiza map wskazuje, że w obręb administracyjny wsi wcielone zostały pobliskie osady i przysiółki, jednak na terenie żadnej z nich nie zachowały się relikty zespołu dworskiego. Są to między innymi: Borki, Chudew, Lurowizna, Łazisko, Ruda i Pogórcze.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11804955 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 w cięciu map zaborczych /1920 - 1929/
- plik mapy: XXVIII-8-G_Szkola_Topografow_WIG_LoC_G6520_s25_.R8.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie znamy lokalizacji ewentualnego zespołu dworskiego na terenie wsi Nida. Być może jako dawny dwór uznawany jest dom któregoś z bogatszych przedwojennych gospodarzy? Z braku danych niezbędne są tu dalsze badania terenowe.

Park

W tej dość rozległej wsi zachowało się kilka dużych obszarów zróżnicowanego drzewostanu, jednak żaden z nich nie wykazuje cech regularnego założenia parkowego.

Inne

Kaplica, drewn., 1 poł. XIX w., p.w. Nawiedzenia Najśw. Marii Panny

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011